Graničar iz Gakova, poljoprivredni bezemljaš koji se “proslavio” bitkom za državne oranice sa lokalnim paorima, u ataru somborske opštine ne poseduje ništa, pokazalo je istraživanje VOICE-a.
Između restrukturiranja i stečaja, Graničar je, mimo javnosti, ostao bez više od 100 objekata sa poslednjeg javno dostupnog popisa nekretnina i objekata 2011. godine. Hangari, staje, farme, preradni centri i radnički stanovi na više od 120 hektara građevinskog zemljišta u Somboru, Gakovu i Rastini sada su, prema podacima iz katastra, vlasništvo privatnog preduzeća iz Feketića.
Novi vlasnik imovine Graničara je Scom, matična firma u poslovnoj mreži Vladimira Vrbaškog u kojoj se nalazi i Best Seed Producer, sa kojim gakovačko preduzeće ima poslovni aranžman o zajedničkoj proizvodnji na hiljadama hektara državnih oranica u ataru somborske opštine.
“Graničar Gakovo raspolaže sa 135 hektara, 20 ari i 49 metara kvadratnih zemljišta.“, navodi se u godišnjem izveštaju Graničara za 2011. godinu, prve godine restrukturiranja pod starateljstvom države po odluci Vlade Srbije.
Poređenjem katastarskih parcela popisanih kao imovina Graničara u prospektu Ministarstva privrede 2011. godine sa aktuelnim podacima iz katastra, VOICE je utvrdio da je gakovačkom preduzeću od stotinjak objekata koji su predstavljali infrastrukturu i osnov za korišćenje više od 4.600 državnih oranica, preostala još poslovna zgrada, kao i silos i sušara u selu. I nad ovim objektima upisana se hipoteke Best Seed Producer.
Uz dobar tajming, blakonaklone odluke političkih struktura i ažurnost nadležnih organa, kooperant preduzeća u restrukturiranju je iz višegodišnje “zajedničke proizvodnje” stekao gotovo kompletnu imovinu partnerskog preduzeća, tik pred pokretanje stečaja zbog trajne nesposobnosti plaćanja.
Kada je početkom ove godine u gakovačkom ataru izbio sukob između paora i Graničara oko državnog poljoprivrednog zemljišta, pitanje “ko je zapravo uzurpator” u borbi oko oranica, tek je delimično otkrilo kooperanta iz senke. Iz neznanja ili iz straha, tek akteri sukoba sa obe strane su Vladimira Vrbaškog, pod čijom kontrolom su Best Seed Producer i Scom imenovali kao “nekog čije ime ne žele da spominju jer ima jaku zaleđinu”, a preduzeće sa kojim Graničar ima ugovor o zajedničkoj proizvodnji pominjano je skraćeno- BSP.
VOICE je već pisao o modelu “zajedničke proizvodnje uz usmene naloge Best Seed Producera i isplatu na ruke“. Prema podacima iz zapisnika Republičke poljoprivredne inspekcije iz novembra 2015, “zajedničkom proizvodnjom” obuhvaćeno je više od 2.200 hektara, gotovo polovina od ukupne površine državne zemlje koju je koristio Graničar.
Ovakvoj organizaciji posla sa Graničarem pogodovao je niz odluka državnih i lokalnih organa tokom restrukturiranja. Pre svega, izuzimanje državnog zemljišta iz licitacija u korist posrnulog Graničara koje je otvorilo teren za “zajedničku proizvodnju”, a potom prekid restrukturiranja koje je kooperantu omogućilo da naplati potraživanja aktiviranjem založnih prava na nekretninama.
Stečaj u Graničaru, privatni kooperant dočekao je sa obrađenim državnim oranicama u okviru “zajedničke proizvodnje” i neophodnom infrastrukturom u vlasništvu preuzetom na osnovu potraživanja od gakovačkog partnera. U vlasništvo Scoma prešli su objekti u ataru Gakova, Rastine i Sombora 2, na kojima je Graničar posedovao brojne poljoprivredne objekte za ratarstvo, ali i farme pilića, svinja, krava i ovaca. Scom je postao vlasnik i objekata koja su koristila zavisna preduzeća- “Graničar veterina” i “Graničar kooperacija”, kao i brojnih radničkih stanova na upravama.
Upozorenja revizora “mrtvo slovo na papiru”
Još uvek nije objavljen zvaničan popis imovine Graničara u stečaju, ali gradska vlast u Somboru odlučila je nedavno da iz licitacija izuzme 700 hektara na osnovu stoke koju poseduje Graničar u stečaju. U kojim objektima se nalaze grla na osnovu kojih je Graničar ostvario pravo prečeg zakupa – nije poznato.
VOICE još uvek čeka odgovore na pitanja upućena na adrese Ministarstva privrede i stečajnog upravnika, koji bi razjasnili saznanja o značajno promenjenoj imovinskoj karti gakovačkog preduzeća.
Prema podacima iz katastra u koje je VOICE imao uvid, Best Seed Producer je upisao hipoteke i založna prava i na objektima u Železničkoj ulici i Kralja Petra Prvog u septembru 2015. godine. Privredni sud u Somboru je nad ovim objektima odredio sprovođenje rešenja o obezbeđivanju potraživanja u iznosu od 16,5 miliona dinara sa kamatom od dva odsto na niz dugovanja počev od 2009. godine. Rešenja izvršitelja i suda datiraju iz perioda kada je većina poverilaca započela naplatu potraživanja prema Graničaru, što je izazvalo proteste radnika. U medijskim napisima o sukobima radnika sa policijom prilikom sudskih izvršenja nema ni pomena Best Seed Producera.
Gotovo nepoznat javnosti, Best Seed Producer kao kooperant, istovremeno i dužnik i poverilac Graničara, pojavljuje se u revizorskim izveštajima o poslovanju preduzeća u restrukturiranju u poslednje tri godine. Uvidom u finansijske izveštaje, VOICE je ustanovio da preduzeće Vrbaškog 2011. godine nije na spisku ni najvećih dobavljača, ni značajnijih kupaca Graničara. Međutim, od 2012. do poslednjeg izveštaja 2014. godine, definicija “nejasan poslovni odnos” objašnjava kooperaciju preduzeća Vrbaškog sa Graničarem. “Uočene su određene situacije koje bi preduzeće trebalo rešiti blagovremeno kako bi se sprečile buduće štete”, glasi opomena revizora o odnosu Graničara sa Best Seed producerom u januaru 2015. godine. O ovome je, navodi se u izveštaju, obavešten zastupnik kapitala.
O pitanjima “koliko BSP duguje Graničaru i obrnuto” i “zašto se naručuju enormne količine robe od BSP”, sa godišnje skupštine akcionara Graničara 2014. godine, o čemu je VOICE pisao, odnedavno više nisu dostupni, kao ni sajt Graničara na kojem su bili objavljeni. Nisu javno dostupni podaci ni o tome da li je i šta preduzeto po pitanju napomena revizora, šta se dogodilo sa dokumentacijom predatom UBPOK-u 2014. godine i kakav je epilog krivičnih prijava protiv dvojice bivših direktora Graničara.
Preduzeća u stečaju i likvidaciji glavni dužnici
Graničar nije jedino preduzeće- dužnik preduzećima Vrbaškog, svedoče revizorski izveštaji. Na spisku glavnih dužnika Scoma 2011. godine je 11 preduzeća u stečaju, jedno brisano iz registra i jedno u likvidaciji.Godinu dana kasnije, na spisku dužnika je osam stečajnih dužnika, dva preduzeća koja su brisana iz registra i jedno u likvidaciji. Uz niz primedbi o nemogućnostima potvrđivanja navedenih iznosa potraživanja, kao i napomenu da deo traženih podataka nije mogao da dobije zbog “greške računovodstvenog programa preduzeća koja ne može da se otkloni”, revizor je dao mišljenje sa rezervom.
Najveći deo od gotovo 300 miliona dinara potraživanja koje je Scom prikazao u finansijskom izveštaju za 2013. godinu odnosi se na dva preduzeća u stečaju i jedno privredno društvo brisano iz registra. “Revizija zastupa stanovište, konstantno i nekoliko godina unazad, da postoje ozbiljne indicije koje zahtevaju da rukovodstvo sprovede postupak evidentiranja značajne obezvređenosti potraživanja”, navodi se u revizorskom izveštaju.
“Jednom privrednom društvu”, navodi revizor bez preciziranja o kome se radi, Scom je obračunavao zateznu kamatu od 40 miliona dinara na potraživanje koje je plaćeno na vreme. ”Tražili smo, ali nismo dobili, obrazloženje o načinu utvrđivanja osnovice za navedene kamate”. Mišljenje sa rezervom prema finansijskim izveštajima Scoma revizor je izrazio i zbog poslovnog softvera preduzeća koji omogućava fakturisanje robe koja nije na stanju, mogućnost knjiženja obaveza bez naziva dobavljača, činjenice da proizvodi i roba koje Scom fakturiše u značajnoj meri ne menjaju lokaciju, već se prenos vlasništva menja vlasničkim listovima. Različite revizorske kuće izrazile su mišljenje sa rezervom i po pitanju finansijskih izveštaja Best Seed Producera.
Iako se u godišnjim izveštajima od 2011. do 2014. godine nabrajaju sudski sporovi, založna prava i hipoteke na imovinu Graničara, o Best Seed Produceru nema ni spomena.Revizor navodi da Graničar od 2009. godine ne poseduje ni kompletnu ni preciznu evidenciju sudskih sporova, jer im advokati koji su ih zastupali nikada nisu dostavili kompletnu dokumentaciju.
“U tabeli nisu prikazani svi sudski sporovi i postupci u kojima se Društvo pojavljuje kao učesnik, a novčani iznosi nisu tačni jer su ovo Društvo od kraja 2009. godine do današnjeg dana zastupali advokati Vukobratović B. Dušan iz Sombora i Bursać Goran iz Sombora, koji do današnjeg dana nisu vratili dokumentaciju”, napominje se u svim revizorskim izveštajima Graničara od 2011. do 2014. godine.
Napredne godine Vladimira Vrbaškog
Kao što je VOICE pisao, kooperant Graničara, kao i novi vlasnik njegove imovine, delovi su mreže preduzeća u vlasništvu Vladimira Vrbaškog. U zamršenoj mreži vlasničkih odnosa preduzeća i najbližih srodnika Vrbaškog, najprofitniji su Scom i Best Seed Producer, preduzeća registrovana za poljoprivrednu proizvodnju koja se bave prijemom, skladištenjem i isporukom semenske i merkantilne robe. Ostalo su povezana lica Srbolab, Cold Storage i najmlađe preduzeće Farm and Land. Poslednje je osnovano 2016. godine i smešteno u Gakovu na nekadašnjem objektu Graničara. Best Seed Producer je 2012. godine postao vlasnik fabrike za preradu voća i povrća srbobranskog Elana u stečaju. Iste godine, ovo preduzeće postalo je član nevladine organizacije AmCham. Amcham Srbija ili Američka privredna komora u Srbiji je nevladina organizacija osnovana 2001. godine s ciljem proaktivnog dijaloga SAD sa Vladom Srbije i privrednicima u cilju investicija. Best Seed Producer je član ove organizacije od 2012. godine, navodi se na sajtu preduzeća u vesti od marta 2015. godine o poseti predstavnika Amcham i ministarke Kori Udovički.
U septembru 2015. godine ime Vladimira Vrbaškog pominje se u vestima o upravnim odborima sportskih klubova Partizan. Vrbaški je decembra 2014. godine postao član UO FK Partizan. Nije poznato da li je Vrbaški u UO FK Partizan izabran kao jedan od sponzora kluba, ali je “ideja” predsednika Zorana Popovića da članovi upravnog odbora doniraju klubu 50.000 evra godišnje izazvala negodovanje nekih novoizabranih članova u javnosti. Vladimir Vrbaški izabran je u septembru 2015. godine i u novi UO KK Partizan, gde se vlasnik Scoma i Best Seed Producera našao u društvu predstavnika NIS Gaspromnjefta, Delte Miroslava Miškovića i Unipol DDOR Novi Sad.
O vezama Vrbaškog sa vladajućim strukturama se već godinama samo nagađa. Političke veze agrobiznismena koji je poslednjih godina u ekspanziji, prema saznanjima VOICE-a, mogu se takođe definisati kao “nejasan odnos”. Upućeni izvori VOICE-a navode da se u oktobru 2013. godine pojavio u štabu Srpske napredne stranke u noći izborne pobede ove stranke na lokalnim izborima u Vrbasu. Tom prilikom, u vrbaškom štabu naprednjaka pojavili su se i Aleksandar Vučić, Maja Gojković, Igor Mirović i Igor Bečić.
Ranka Ivanoska (VOICE)
